Donderdagavond 20 juni hield Roel in ’t Veld zijn lezing over schaken als middel tot verheffing. Iedereen met culturele belangstelling kon zijn hart ophalen. De ideeën van meerdere grote denkers passeerden de revue: van de “Bildung” van von Humboldt tot de “spelende mens” van Huizinga. Ook de naamgever van onze club werd uitgebreid besproken. Dat François Philidor door de revolutionairen van Frankrijk werd gewantrouwd (dit als gevolg van zijn banden als musicus met het hof) was volgens Roel erg raar. Philidor zag namelijk niet de koning of de koningin als de ziel van het schaakspel, maar juist de nederige pion. Die, als hij maar zijn best deed, ook nog eens kon promoveren tot ‘iets hogers’! Niet raar dus dat Philidor in 1795 verbitterd was te moeten sterven in ballingschap. Die “domme revolutionairen” hadden hem juist moeten omarmen!
Bovenstaande was slechts één van de meerdere amusante uitweidingen. De grote lijn van Roels betoog was echter als volgt. Verheffing is in essentie het “beter” maken van de mens. Door onderwijs zou deze zich beter een zelfstandig oordeel kunnen gaan vormen, kortom “wijzer” worden. Hij zou zich daardoor ook eerder belangeloos voor zijn medemens in gaan zetten. Middels uitleg over speltheorie liet Roel het publiek zien dat onder bepaalde omstandigheden altruïsme tot veel betere resultaten voor de samenleving kan leiden, dan de gebruikelijk strijd en concurrentie.
Leidt het schaakspel nu tot een betere, meer altruïstische mens? Integendeel, winnen en de ander willen benadelen is juist de essentie van het schaakspel (er bestaan trouwens wel degelijk spelen die mensen niet met elkaar laten concurreren en waarbij winnen niet als doel wordt gezien). Het schaakspel leidt dus niet tot de gewenste altruïstische burger, maar juist tot het tegenovergestelde.
Uit het publiek kwam daarop dan ook een vraag of men dit in 1919 (toen Philidor werd opgericht) niet ook had kunnen weten. Daarop werd gesuggereerd dat verheffing waarschijnlijk slechts in naam het doel was van de nieuwe (schaak)volksclubs. In werkelijkheid wilde men het volk op allerlei mogelijke manieren afleiden van zijn gebrekkige omstandigheden. Dit kon dus ook door het te laten schaken. Door te schaken zou bovendien de afstand in belevingswereld tussen de gewone man en de elite minder groot worden, waardoor eveneens de kans op onrust zou afnemen.
Veel Philidor leden waren aanwezig en dit leidde tot hartelijke begroetingen aan het begin van de avond. Ton Kohlbeck praatte alles weer als een ware showmaster aan elkaar, zowel bij de introductie als tijdens de vragenronde na afloop. Wederom een geslaagd evenement in het kader van het honderdjarig bestaan van “de meest proletarische schaakclub van Leiden”!